Nietolerancja fruktozy, która wynika z upośledzenia jej wchłaniania w jelicie cienkim jest problemem prawdopodobnie występującym znacznie częściej, niż dotychczas sądzono. Problem związany z zaburzeniami wchłaniania fruktozy dotyczy najczęściej niemowląt i dzieci poniżej 9. roku życia, a także osób dorosłych, głównie z zespołem jelita nadwrażliwego. Badania szacują, że jedna trzecia pacjentów z IBS cierpi na nietolerancję fruktozy. Nieprawidłowość ta może najczęściej być przyczyną kolek u niemowląt, częstych bólów brzucha u dzieci starszych, a także objawów zespołu jelita nadwrażliwego u osób dorosłych.
Fruktoza w pożywieniu występuje w trzech postaciach: jako jednocukier, dwucukier w sacharozie (wraz z glukozą) lub wielocukier o różnej długości łańcucha (tzw fruktany). Naturalnym źródłem fruktozy są niektóre owoce, warzywa i miód. Jest przyswajana przez organizm znacznie wolniej niż sacharoza i glukoza. Małe ilości fruktozy są względnie dobrze wchłaniane, natomiast fruktoza w dużej dawce nie jest wchłaniana w całości i ulega fermentacji w jelicie grubym. Fruktoza może być wchłaniana w mechanizmie zależnym od glukozy, tzn. zbliżone proporcje glukozy do fruktozy zwiększają wchłanianie fruktozy co jest korzystniejszym dla nas zjawiskiem (takie produkty to np. jagody, truskawki, maliny, pomarańcza,). Podczas gdy fruktoza w nadmiarze do glukozy wchłania się w niewielkiej ilości. Takie produkty to np. sok jabłkowy, gruszkowy czy winogronowy, które mogą wywoływać nieprzyjemne dolegliwości.
Ważne również jest to, aby rozróżnić zaburzenie wchłaniania fruktozy od wrodzonej choroby metabolicznej jaką jest fruktozemia (wrodzona nietolerancja fruktozy). W tym przypadku po spożyciu produktów zawierających fruktozę występują:
Jednakże na szczęście, wrodzona nietolerancja fruktozy zazwyczaj rozpoznawana jest w okresie niemowlęcym.
Warto podkreślić, że upośledzone wchłanianie fruktozy często współistnieje z innymi schorzeniami:
SIBO (rozrost i zaburzenia w składzie bakterii w jelicie cienkim), a nietolerancja fruktozy i histaminy.
Fruktoza i fruktany są jednocześnie substratem dla jelitowych bakterii fermentujących, co też prowadzi do zwiększonej produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz gazów. Takie nagromadzenie gazów w świetle jelita nie tylko pogłębia dolegliwości jelitowe (zespół jelita nadwrażliwego, SIBO), ale także może wywołać i nasilać dolegliwości związane z refluksem żołądkowo-przełykowym.
Aktywność bakteryjna uszkadza powierzchnię jelita cienkiego i tym samym kosmki jelitowe oraz enzymy trawienne tam występujące - odpowiedzialne za trawienie węglowodanów, m.in. takich jak laktoza. Ale również zostaje uszkodzony ważny enzym rozkładający histaminę (tzw. DAO) – stąd może pojawić się nadmiar histaminy w przewodzie pokarmowym, co ostatecznie prowadzi do nadwrażliwości trzewnej. Dlatego w tym przypadku dobrze jest wprowadzić dietę niskofruktozową, LOW FODMAP, także z ograniczeniem histaminy, która daje bardzo dobre i szybkie efekty terapeutyczne. Taka dieta cieszy się dużą popularnością wśród pacjentów borykających się z zespołem jelita nadwrażliwego, zaburzeniami mikroflory jelitowej, przy nietolerancji histaminy, fruktozy oraz przy przewlekłych biegunkach i refluksie.
Diagnostyka tego schorzenia jest wykonywana za pośrednictwem wodorowego testu oddechowego po doustnym obciążeniu fruktozą.
Leczenie w przypadku wrodzonej fruktozemii polega na całkowitej eliminacji wszelkich napojów i produktów zawierających fruktozę. Zespół upośledzonego wchłaniania fruktozy nie wymaga tak drastycznych kroków. Za skuteczną metodę poprawy komfortu życia pacjentów uznaje się ograniczenie podaży fruktozy i fruktanów w diecie w zależności od stopnia nasilenia objawów.
Czy jest szansa na pozbycie się tego schorzenia?
Problem ten może zaniknąć z czasem np. w wyniku odbudowy mikroflory przewodu pokarmowego i podrażnionych ścian jelita.
Osoby cierpiące na fruktozemię - NIE. Jest to choroba, która ma podłoże genetyczne i ma charakter nieuleczalny.
NADMIAR FRUKTOZY W DIECIE JEST SZKODLIWY DLA WSZYSTKICH. Jakie są metaboliczne efekty nadmiernego spożycia fruktozy z dietą?
Co powinna wiedzieć osoba z nietolerancją fruktozy?
Ważne!
Należy pamiętać, że w przypadku zespołu złego wchłaniania fruktozy każdy ma indywidualny próg tolerancji. U jednej osoby objawy nietolerancji fruktozy mogą występować już po niewielkiej dawce tego cukru, a u drugiej dopiero po spożyciu sporych jego ilości.
Czy muszę wyeliminować wszystkie owoce?
Pełna eliminacja owoców jeżeli nie jest wskazana, ponieważ dostarczają one licznych witamin, składników mineralnych, błonnika pokarmowego i polifenoli. Skupiamy się jednak na owocach niskofruktozowych.
Zwykle po kilku tygodniach diety niskofruktozowej można stopniowo wprowadzać produkty zawierające fruktozę, ale w małych ilościach, pozwalających na określenie bezpiecznej ilości.
Pokarmy, na spożycie których należy szczególnie uważać:
— soki i świeże owoce: jabłka, gruszki, melony, papaje, arbuzy,
— owoce suszone
— miód
— napoje słodzone fruktozą (tzw. soft drinki)
Bogatym źródłem fruktanów (które należy albo ograniczyć albo wyeliminować) są pory, czosnek, cykoria, cebula, szparagi, a także pszenica i jęczmień.
Lepiej tolerowane są produkty zawierające mniej fruktozy i te w których fruktoza jest zrównoważona adekwatną zawartością glukozy:
— świeże owoce grubopestkowe (morele, śliwki, brzoskwinie, nektarynki)
— owoce jagodowe (czarne jagody, żurawiny, maliny, truskawki)
— owoce cytrusowe (grejpfruty, pomarańcze, cytryny, kumkwaty, mandarynki)
— inne owoce: dojrzałe banany, kiwi, ananasy.
W przypadku większych problemów warto na parę tygodni rozważyć przejście na dietę Low Fodmap. Podstawą takiej diety jest ograniczenie w diecie fruktanów (oligosacharydy i polisacharadydy zawierające fruktozę), laktozy, galaktozy, fruktozy i polioli i jest to dieta ograniczająca lub w cięższych sytuacjach całkowicie wykluczająca zdolne do fermentacji, słabo wchłanialne węglowodany. Zawsze przy nietolerancji fruktozy zachęcamy do spojrzenia na listę tzw. fodmapów, aby jeszcze lepiej móc ocenić skalę problemu.
Tabela produktów o dużej zawartości FODMAP, które nie są wskazane przez jakiś okres oraz tych o niskiej zawartości FODMAP, które można spożywać. Jednakże, w dietoterapii przy nietolerancji fruktozy zawsze rozważmy indywidualny próg tolerancji na poszczególne produkty.
Źródło: STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA n 2015 n T. 12 n 235-243
Polecamy nasz jadłospis do zakupienia na poniższej stronie:
Poznaj zasady komponowania diety niskofruktozowej na przykładach. Co znajdę w zakupionym jadłospisie?
Bibliografia:
