Dietoterapia w chorobach zapalnych stawów (Reumatoidalne Zapalenie Stawów RZS, Zesztywniające Zapalenie Stawów ZZSK, Łuszczycowe Zapalenie Stawów, Młodzieńcze Idiopatyczne Zapalenie Stawów MIZS, toczeń rumieniowaty układowy, twardzina układowa).

Reumatoidalne Zapalenie Stawów (RZS) to postępująca choroba wywołującą przewlekłe zapalenie stawów. Biorąc pod uwagę ogólnoustrojowy charakter tej choroby może ona oddziaływać na cały organizm, w tym organy wewnętrzne oraz układ krwionośny. RZS należy do grupy chorób klasyfikowanych jako choroby układu immunologicznego, gdzie układ odpornościowy atakuje własny organizm.

Zdrowa, zbilansowana dieta jest w stanie zmniejszyć stan zapalny w Twoim organizmie, co może przełożyć się na dłużej występujące okresy remisji choroby, wzmocnienie odporności, pomoże utrzymać organizm w dobrej formie, zmniejszy ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych czy chorób serca.

Dlatego mamy dla Ciebie gotowy  jadłospis, który pozwoli ocenić twój dotychczasowy sposób żywienia i ewentualnie wprowadzić zmiany wspierajace proces leczenia. Dieta w chorobach zapalnych stawów powinna mieć wysoki potencjał przeciwzapalny i taką dietą dla Was przygotowaliśmy.

Na wstępie poznaj ….

Zasady komponowania diety przeciwzapalnej przy chorobach zapalnych stawów.

Stan zapalny towarzyszy rozwojowi wielu chorób. Stosowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) i glikokortykosteroidów (GKS) może wiązać się z wystąpieniem licznych działań niepożądanych, powodując czasem niebezpieczne skutki zdrowotne. Stąd duże zainteresowanie badaczy skupia się obecnie na produktach, które wykazują właściwości przeciwzapalne. Dieta przeciwzapalna w ostatnich latach zyskuje na popularności. Jest to sposób żywienia podobny jak w diecie śródziemnomorskiej, diecie DASH, ograniczający mięso oraz charakteryzujący się różnorodnością składników odżywczych i niską zawartością tłuszczu. Zadaniem tej diety jest zmniejszenie procesów zapalnych w organizmie w sposób niefarmakologiczny.

Przedstawiamy zatem zasady komponowania diety przeciwzapalnej. Wprowadź je w życie, a zobaczysz jak twój organizm się zmienia.

• Jedz więcej warzyw i owoców, czyli tęcza na talerzu. Są bogatym źródłem potasu, magnezu, błonnika oraz wielu witamin. I tak na przykład witamina C pomaga w produkcji kolagenu w celu prawidłowego funkcjonowania chrząstki. Potas oraz inne minerały mogą pomóc w zmniejszaniu objawów reumatoidalnego zapalenia stawów. Produkty roślinne zapobiegają rozwojowi chorób autoimmunologicznych, krążenia oraz niektórych nowotworów. Dieta oparta na warzywach i owocach bogatych w antyoksydanty prowadzi także do zmniejszenia zmian łuszczycowych. Najlepiej wybierać warzywa i owoce z całej palety kolorystycznej, aby dostarczać sobie różnych składników odżywczych.

• Białko.

Zmniejszenie masy mięśniowej u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), stanowi czynnik ryzyka progresji zmian destrukcyjnych stawów w okresie roku. Bardzo istotną rolę odgrywa  przewlekły proces zapalny i prozapalne związki – cytokiny, które wpływają na uszkodzenie białek mięśni szkieletowych, podobnie jak biorą udział w niszczeniu struktur kostnych. Może dochodzić do tzw. kacheksji reumatoidalnej, czyli do niezamierzonego spadku masy ciała.  Wczesne rozpoznanie kacheksji i rozpoczęcie leczenia umożliwia wyrównanie powstałych zaburzeń. Do niefarmakologicznych metod leczenia należy interwencja żywieniowa, obejmująca m.in.  zwiększoną podaż energii i białka. Pacjent z RZS z nadmierną masą ciała nie powinien odchudzać się gwałtownie, a tym bardziej przechodzić na głodówki, czy obecnie tak modne diety oczyszczające co tylko znacznie pogorszy jego stan.

Źródłem białka powinny być chude produkty zwierzęce, ryby, białko roślinne nasion roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy i nasiona. Aby nie zaostrzać objawów reumatyzmu, wystrzegaj się tłustego nabiału m.in. mleka, śmietany, serów żółtych, pleśniowych i topionych.

• Ziarna. Masz ogromny wybór - ryż dziki, brązowy, kasza gryczana, jęczmienna, orkiszowa, komosa ryżowa, amarantus, płatki zbożowe to produkty polecane i zdrowe. Ich zadaniem jest dostarczanie energii i niedopuszczanie do gwałtownych skoków stężenia glukozy we krwi. Pamiętaj o gotowaniu wszelkich ziaren, makaronów al dente. Nierozgotowane produkty oraz te ugotowane w małej ilości wody mają niższy indeks glikemiczny.

• Nie bój się strączków. Strączki mogą obniżać uogólniony stan zapalny, poziom całkowitego cholesterolu, zmniejszają ryzyko chorób krążenia. Są bogate w składniki mineralne, takie jak żelazo, wapń, magnez, jod, potas. Zawierają witaminy z grupy B, które pozwalają regulować centralny układ nerwowy i zapobiegać stanom lękowym i depresji.

Jakiś czas temu produkty strączkowe uważane były za niewskazane w dnie moczanowej. Badania pokazują jednak, że ich spożycie nie powoduje wzrostu stężenia kwasu moczowego we krwi, a więc nie zwiększa ryzyka dny moczanowej. Prawdopodobnie wynika to z tego, że zawarty w roślinach strączkowych błonnik sprawia, że część puryn nie wchłaniamy. Także obecność innych składników, jak witaminy C może zwiększać wydalanie kwasu moczowego z organizmu.

• Napoje. Wyeliminuj soki owocowe i napoje bogate w słodziki. Pij wodę, najlepiej niegazowaną, niskosodową (1,5-2 litry dziennie) oraz herbaty ziołowe. Woda „naoliwia” i stanowi zabezpieczenie dla stawów.

• Ogranicz spożycie soli. Zaleca się nie więcej niż mała łyżeczka soli dziennie (ok. 5-6 g). Nadmiar sodu zwiększa wydalanie wapnia z moczem. Sól warto zastąpić przyprawami.

• Postaw na kwercetynę. Pacjenci cierpiący na choroby reumatyczne powinni częściej jeść produkty bogate w kwercetynę takie jak cebula, czosnek, jabłka, warzywa kapustne, czerwone winogrona. Kwercetyna hamuje zapalne reakcje w organizmie i pomaga w eliminacji wolnych rodników.

• Cynk. Kluczowym dla właściwego funkcjonowania organizmu jest także optymalny poziom cynku, który wspiera aktywność przeciwzapalną. Cynk pochodzi przede wszystkim z: zarodków pszennych, nasion lnu, pestek dyni oraz produktów zbożowych pełnoziarnistych.

• Kwas foliowy. Niedobory kwasu foliowego często występują u osób z RZS przyjmujących sulfasalazynę i metotreksat. Leki te wpływają na metabolizm kwasu foliowego, dlatego należy zwrócić uwagę na odpowiednie spożycie kwasu foliowego. Witamina ta występuje głównie w zielonych warzywach liściastych (natka pietruszki, sałata, jarmuż, koperek, kapusta, brokuły) spożywanych na surowo, gdyż obróbka termiczna powoduje aż 75 proc. straty.

• Ogranicz spożycie mięsa. Dzięki wyeliminowaniu lub ograniczeniu spożycia mięsa zmniejszysz ilość prozapalnych kwasów tłuszczowych nasyconych i cholesterolu. Zawsze sięgaj po mniejsze porcje mięsa i łącz je z dużą ilością warzyw. Taka modyfikacja ma ogromne znaczenie w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego.

• „Nie” dla przekąsek. Zamień przekąski bogate w cukier, sól i tłuszcz (np. paluszki, ciasteczka, chipsy) na świeże owoce, niesiarkowane suszone owoce, orzechy, gorzką czekoladę.

• Oliwa z oliwek (z pierwszego tłoczenia). Poza jednonienasyconymi kwasami tłuszczowymi zawiera związek o nazwie oleocanthal – badania na jego temat wykazują, że wspomaga leczenie RZS oraz zmniejsza ryzyko chorób neurodegeneracyjnych. Pamiętaj też, iż najwięcej cennych składników znajduje się w oliwie z oliwek z pierwszego tłoczenia, z napisem na etykiecie: „extra virgin olive oil”.

• Unikaj kwasu arachidonowego. Kwas arachidonowy znajduje się w żywności pochodzenia zwierzęcego i jest używany przez komórki do budowy mediatorów stanu zapalnego. Pamiętaj, iż wysokie spożycie tłustego mięsa, kiełbas, podrobów, jaj i tłustych produktów mlecznych sprzyjać będzie powstawaniu stanów zapalnych, a tego właśnie chcemy uniknąć. Ograniczenie liczby posiłków zawierających mięso do dwóch tygodniowo oraz wykorzystanie niskotłuszczowych produktów mlecznych spowoduje zmniejszenie ilość kwasu arachidonowego.

• Unikaj oleju kukurydzianego i słonecznikowego. Oleje te nasilają stany zapalne.
   
• Przeciwzapalne kwasy. Zwracaj uwagę na odpowiednią ilość dostarczanych z pożywieniem wielonienasyconych kwasów omega-3, które łagodzą przebieg choroby. Ich źródłem w diecie powinny być tłuste ryby morskie, takie jak łosoś, sardynka, makrela czy śledź. Produkty roślinne, które są bogatym źródłem kwasów omega-3 to: olej lniany, rzepakowy, nasiona chia, siemię lniane, orzechy włoskie.

Dowody naukowe wskazują na korzystny wpływ kwasów omega-3 w RZS, przejawiający się w zmniejszeniu liczby obrzękniętych i bolesnych stawów, sztywności porannej oraz potrzeby zastosowania środków przeciwbólowych.

Kwasy omega-3 przeciwdziałają także depresji, uczestnicząc w budowie dopaminy i serotoniny. Poprawiają również ukrwienie mózgu i stymulują jego pracę.

Częściej spożywaj także olej z wiesiołka. Ma on silne działanie przeciwzapalne dzięki zawartości kwasu gamma-linolenowego (GLA).

• Stosowanie ziół i przypraw. Posiadają one właściwości przeciwzapalne, rozgrzewające, poprawiają ukrwienie tkanek oraz łagodzą dolegliwości bólowe. Są bogatymi źródłami antyoksydantów. Częściej wybieraj czosnek, czosnek niedźwiedzi, bazylię, tymianek, oregano, miętę, szałwię, estragon, rozmaryn, kurkumę, imbir, kolendrę, goździki, cynamon.

• Więcej czarnuszki. U osób cierpiących na RZS warto rozważyć stosowanie czarnuszki w formie oleju oraz nasion. Badania wykazały, iż olej z czarnuszki zmniejsza liczbę obrzękniętych stawów oraz redukuje stany zapalne. Korzystnie wpływa na profil lipidowy krwi. Warto także włączyć czarnuszkę do diety osób z hiperurykemią i dną moczanową, w celu wspomagania procesu leczenia i ograniczenia toksyczności stosowanych leków.

• Regularność posiłków i zdrowe techniki kulinarne. Wskazane jest regularne spożywanie 4-5 niewielkich objętościowo posiłków. Zalecane techniki kulinarne to: gotowanie w wodzie, na parze, pieczenie w rękawie lub folii oraz duszenie.

• Gluten. Przy podejrzeniu celiakii lub nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten należy wprowadzić dietę bezglutenową. Wprowadzenie diety bezglutenowej należy jednak poprzedzić odpowiednimi badaniami. Następnie wspólnie z dietetykiem ustalcie odpowiednią i zbilansowaną dietę. W ten sposób unikniesz wielu niedoborów związanych z dietą bezglutenową.

• Nie pal. Nikotyna działa destrukcyjnie na tkankę kostną, zaburzając procesy wchłaniania wapnia.

• Potrzeba ciągłego ruchu. Aktywność fizyczna zapobiega postępowi deformacji stawów oraz złamaniom, zwiększa siłę mięśniową, poprawia wydolność fizyczną oraz stan ducha.

• Kontroluj stan jamy ustnej u stomatologa przynajmniej dwa razy w roku. Stan dziąseł może przekładać się na mechanizm rozwoju RZS. U chorych na RZS odnotowuje się większy wzrost bakterii chorobotwórczych i częstsze przypadki chorób przyzębia. Bakterie te mogą stanowić czynnik wyzwalający odpowiedź immunologiczną i  zapoczątkować proces charakterystyczny dla reumatoidalnego zapalenia stawów. Największe znaczenie ma profilaktyka. Polega ona na dokładnym szczotkowaniu zębów, stosowaniu nici dentystycznych i regularnym usuwaniu kamienia i osadu nazębnego. W zapobieganiu paradontozie istotne jest także  zachowanie odpowiedniej diety, zawierającej dużo wapnia, białka i witaminy D.

• Suplementacja. Dowody naukowe wskazują na korzystny wpływ kwasów omega-3 oraz witaminy D w RZS. Pełnią one ważną rolę w regulacji działania układu immunologicznego i mogą mieć wpływ prewencyjny na rozwój chorób autoimmunologicznych. Poprawiają także stan kliniczny chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Istotna jest także dietoprofilaktyka choroby niedokrwiennej serca oraz uzupełnienie diety w witaminy B6, B12 i kwas foliowy.

Pamiętaj jednak, że każda suplementacja powinna być zawsze dobierana w porozumieniu z Twoim lekarzem prowadzącym leczenie.

Co należy ograniczyć lub wyeliminować ze swojego jadłospisu?

• Tłuszcze nasycone - W miarę możliwości tłuszcze zwierzęce zamień na tłuszcze roślinne. Są one dla Ciebie dużo zdrowsze, szczególnie olej lniany, rzepakowy, które są doskonałym źródłem kwasów omega-3. Również produkty takie jak orzechy włoskie, siemię lniane czy nasiona chia będą doskonale uzupełniać Twoją dietę w te składniki. Kwas oleinowy zawarty w olejach roślinnych poprawia funkcjonowanie stawów, a zwłaszcza poprawia ich ruchomość. Nie zaleca się jednak stosowania oleju słonecznikowego i kukurydzianego ze względu na dużą zwartość kwasu arachidonowego, który sprzyja powstawaniu stanów zapalnych.

Również tłuszcze zwierzęce są źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych, które będą nasilały reakcje zapalne w Twoim organizmie.

Zwróć uwagę także na utwardzany olej palmowy, który w dzisiejszych czasach dodawany jest prawie do wszystkich produktów przetworzonych. Warto kupować produkty, które nie mają go w swoim składzie.

• Sól. Naukowcy twierdzą, że dieta niskosodowa wydaje się mieć potencjał przeciwzapalny. W badaniu przeprowadzonym w roku 2017 (Scrivo R. i wsp.) badano powiązanie pomiędzy ilością spożywanego sodu i komórkami układu odpornościowego. Autorzy doszli do wniosku, że dieta o niskiej zawartości sodu może obniżyć odpowiedź zapalną u pacjentów z RZS. Sól również będzie sprzyjała utracie wapnia z moczem.

Podaje się, że 1g sodu powoduję utratę 26 mg wapnia, co jeszcze bardziej zwiększa ryzyko wystąpieniu osteoporozy u pacjentów z chorobami stawów.

• Cukry proste oraz produkty wysoko przetworzone. Zasada jest prosta - im krótsza etykieta na produkcie, tym lepiej. A jeszcze lepiej, jeśli w miarę swoich możliwości, mógłbyś samodzielnie przygotować to, co jesz.

Dodatkowo, produkty takie jak chipsy, batony czy paluszki są źródłem utwardzanych tłuszczy, które będą nasilały stan zapalny w Twoim organizmie.

Gotowe produkty łatwo zastąpić tymi przygotowywanymi w domu, wymaga to niestety poświęcenia czasu, jednak nie pozostawimy Ci złudzeń -tylko samodzielne przygotowanie dania daje Ci 100% pewności, że to, co jest w nim zawarte, nie przyniesie szkody Twoim stawom.

• Napoje bogate we fruktozę. Badania wykazały, że pacjenci spożywający słodzone napoje, które zawierają syrop wysokofruktozowy (kukurydziany), co najmniej 5 razy w tygodniu, mieli trzykrotnie wyższe ryzyko zapalenia stawów, niezależnie od innych czynników dietetycznych, czy aktywności fizycznej.

• Palenie tytoniu. Wiadomy jest fakt, że palenie nie jest niczym dobrym. W przypadku RZS również istnieje związek pomiędzy paleniem, a wzrostem ryzyka zachorowania, szczególnie u osób, które posiadają specyficzny genotyp. Naukowcy twierdzą, że w takim przypadku palenie tytoniu jest potencjalnym wyzwalaczem RZS.

• Alkohol. Korelacja pomiędzy spożywaniem alkoholu i RZS nie do końca jest jasna. Do tej pory twierdzono, że alkohol zdecydowanie negatywnie wpływa na rozwój choroby. Najnowsze badania pokazują jednak, że o ile dieta czy palenie rzeczywiście wpływają na stan zdrowia pacjentów z RZS, rola alkoholu powinna być jeszcze dokładnie zbadana. Mamy bowiem badania, które sugerują, że alkohol zmniejsza ryzyko zachorowania na RZS, ale sami naukowcy zalecają, by zachować ostrożność w tej kwestii. Pewne jest jednak, że w przypadku dny moczanowej nadużywanie alkoholu, zwłaszcza piwa, zwiększa ryzyko napadów choroby.

Uwaga! Połączenie alkoholu z lekami przeciwbólowymi, nasennymi, antydepresantami powoduje nasilenie ich działania.

• Żywność smażona, grillowana. Smażenie, pieczenie czy grillowanie niektórych potraw w wysokich temperaturach powoduje wytwarzanie związków, które nazywane są produktami końcowej glikacji. Naukowcy uważają, że ich wysoki poziom w organizmie może zwiększać reakcję zapalną. Dlatego zaleca się nie jadać zbyt często produktów poddanych takiej obróbce kulinarnej. Najwłaściwsze będzie gotowanie (również na parze), pieczenie w folii czy pergaminie.

Co znajdę w zakupionym jadłospisie?

• Jadłospis 10-dniowy (można powtórzyć 2-3 razy w zależności od stopnia choroby)
• Jadłospisy zapisane są w PDF do wydruku.
• Do każdego jadłospisu opracowana została lista zakupów.
• Dieta rozpisana na 4 posiłki ze szczegółową rozpiską i sposobem ich przyrządzania.
• Całe menu skomponowane jest z produktów łatwo dostępnych.

A tymczasem poznaj budowę zdrowego i chorego stawu ... Masz wpływ na to, aby wielu uszkodzeniom zapobiec.

Z książki SOS dla Stawów, wyd. Zdrowe Zdrowie.

Informacje:

Po zakupie jadłospis wędruje prosto do Twojej skrzynki mailowej. Przy dokonywaniu płatności proszę zwrócić uwagę na podanie dobrego adresu mailowego!!! Jadłospis można wydrukować.

Dieta nie jest dietą indywidualną i może stanowić element terapii po indywidualnej konsultacji z lekarzem i dietetykiem, zwłaszcza jeśli stosowane są leki. Niniejszy poradnik nie podejmuje prób leczenia, stanowi jedynie źródło informacji. Nie są brane pod uwagę indywidualne nietolerancje czy alergie pokarmowe. Zawarte tu porady nie mogą zastępować diagnostyki i leczenia. Wszelkie wątpliwości należy wyjaśnić w porozumieniu z lekarzem. W przypadku chorób współtowarzyszących, alergii, nietolerancji, zwiększonego zapotrzebowania na składniki, prosimy skontaktować się bezpośrednio z naszą poradnią kontakt@studiozycia.pl