Chorzy na nowotwory poddawani napromienianiu na obszary jamy brzusznej to grupa pacjentów o szczególnych potrzebach żywieniowych. Właściwa dieta zarówno przed terapią przeciwnowotworową, jak i w jej trakcie może mieć wpływ na tolerancję leczenia i tym samym na większą szansę uzyskania remisji, a nawet wyleczenia.
Nie dopuszczaj do niedożywienia i niedowagi!
Nieleczone niedożywienie prowadzi do wielu niekorzystnych następstw, m.in.:
Napromienianie okolicy jamy brzusznej i miednicy przyczynia się do niedokrwienia i w następstwie zwłóknienia jelit. Chorzy poddawani radioterapii na obszar jamy brzusznej to najliczniejsza grupa pacjentów, którzy skarżą się na wyniszczające działania niepożądane radioterapii, a wśród nich głównie są to problemy żołądkowo-jelitowe. Stąd też zalecenia żywieniowe powinny się opierać na założeniach diety lekkostrawnej, bogatobiałkowej z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb.
Właściwe odżywianie w sposób pozytywny wpływa na lepsze rokowania.
W okresie naświetlań i przez kilka tygodni po radioterapii jedzenie powinno być łatwo strawne, w celu odciążenia przewodu pokarmowego lub konkretnego, chorego narządu, aby również zminimalizować dolegliwości gastryczne.
Modyfikacje żywieniowe:
1. Źródłem pełnowartościowego białka są chude ryby, chude mięso, jajka lub fermentowane produkty mleczne (jeśli są tolerowane).
2. Zaleca się rezygnację z pieczywa żytniego, pełnoziarnistego, z dodatkiem nasion, mąki pełnoziarnistej (typ 1850 i 2000), żytniego makaronu, dzikiego i brązowego ryżu, grubych kasz (gryczanej i jęczmiennej) i płatków żytnich.
Produkty te można zastąpić ich lekkostrawnymi odpowiednikami: pieczywo pszenne typ 450-750, (niektórzy pacjenci dobrze tolerują pieczywo graham), drobny makaron (np. nitki), ryż biały/basmati/jaśminowy, mąki pszenne i bezglutenowe (np. jaglana, migdałowa, ryżowa, kokosowa, kukurydziana), drobne kasze (manna, kuskus, kukurydziana), płatki owsiane błyskawiczne i ryżowe, płatki jaglane.
3. Zaleca się rezygnację z surowych produktów na rzecz przetworzonych (upieczonych, ugotowanych, w formie kisielu, dżemu niskosłodzonego, galaretki, musów, przecierów, sosów).
Lepiej tolerowane będą warzywa i owoce z miąższem (cukinia, ziemniaki, bataty, mango, banany) niż drobnopestkowe (maliny, truskawki), mogące działać drażniąco na śluzówkę jelita.
Zaleca się rezygnację z warzyw o działaniu wzdymającym: warzywa kapustne (kapusta, brukselka, kalafior, brokuły) i strączkowe (bób, fasola, groch).
Nie zaleca się spożywania warzyw i owoców ciężkostrawnych (gruszki, śliwki, czereśnie, ogórki, papryka, por, cebula, czosnek, rzodkiew).
4. Należy zrezygnować z wysokotłuszczowych produktów przetworzonych, tj. tłuste sery (brie, camembert), kiełbasy, tłuste przetwory mięsne, chipsy, frytki.
5. Przez cały dzień pomiędzy posiłkami pij jak najwięcej płynów, minimum 2 – 2,5 litra na dobę. Wypijanie odpowiedniej ilości wody zapobiega zaparciom oraz wzdęciom Soki świeżo wyciskane mogą działać drażniąco na błonę śluzową przewodu pokarmowego.
6. Należy zrezygnować ze smażenia, panierowania, pieczenia z uprzednim obsmażaniem w dużej ilości tłuszczu. Natomiast zalecane jest pieczenie bez uprzedniego obsmażania (w rękawie/pergaminie/folii aluminiowej), gotowanie w wodzie lub na parze.
Przy występowaniu biegunek zaleca się:
Zalecenia żywieniowe przy zaparciach obejmują:
7. Chorzy onkologiczni są narażeni na ryzyko rozwoju niedożywienia, dlatego należy rozważyć zastosowanie doustnych preparatów przemysłowych (ONS) w celu zwiększenia kaloryczności oraz białka w codziennej diecie. Preparat odżywczy należy dostosować indywidualnie, ponieważ nieprawidłowo dobrany preparat (o zbyt wysokiej osmolarności albo spożyty zbyt szybko) może być jedną z przyczyn biegunek lub zaparć. W celu poprawienia tolerancji preparatu należy spożywać go przez cały dzień małymi łykami, dodawać do posiłków lub rozcieńczać wodą niegazowaną. Zalecam konsultację z dietetykiem w celu doboru odpowiedniego preparatu.
8. Dieta bezglutenowo-bezmleczna.
W trakcie radioterapii na obszar jamy brzusznej dochodzi do uszkodzenia, a nawet zniszczenia enterocytów rąbka szczoteczkowego, które wydzielają laktazę – enzym odpowiedzialny za rozkład laktozy, czyli cukru mlecznego. Spożycie mleka i nabiału u chorych poddawanych napromienianiu na obszar jamy brzusznej może prowadzić do zaparć, wzdęć i biegunek wskutek niestrawionej laktozy.
Najczęściej chorzy nie tolerują świeżego mleka, ale mogą spożywać jogurt naturalny w ilości 50 g lub twaróg w ilości 30 g bez odczucia dyskomfortu trawiennego.
Wykazano, że podczas napromieniania okolic jamy brzusznej i miednicy dochodzi do zapalenia błony śluzowej przewodu pokarmowego, zaniku kosmków jelitowych oraz zmniejszenia powierzchni wchłaniania jelit. Jednakże zalecanie diety bezglutenowej bez zdiagnozowanej celiakii jest niezasadne. Dieta bezglutenowa stosowana bez wskazań klinicznych może prowadzić do niedoboru wielu składników odżywczych (magnez, witaminy z grupy B, cynk) oraz niedożywienia. U chorych poddawanych radioterapii na obszar jamy brzusznej to nie gluten jest przyczyną objawów, lecz pokarmy o wysokiej zawartości fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli. Ograniczenie tych substancji w dziennej racji pokarmowej to podstawowe założenie tzw. diety LowFODMAP.
Przed rozpoczęciem leczenia dobrze jest zgłosić się do dietetyka klinicznego w celu indywidualnego omówienia indywidualnych zaleceń dietetycznych na czas terapii.
Bibliografia:
