Problem obrzęku limfatycznego dotyczy dużej grupy pacjentów onkologicznych. Może być związany bezpośrednio z nowotworem lub powstawać jako objaw niepożądany terapii przeciwnowotworowej.
Czym jest limfa, inaczej chłonka?
Jest to płyn tkankowy spływający do naczyń chłonnych, tworzących układ naczyń limfatycznych. Do głównych składników chłonki zalicza się białka, tłuszcze, komórki układu odpornościowego, jak limfocyty, a także immunoglobuliny oraz czynniki krzepnięcia. O obrzęku limfatycznym mówimy wówczas gdy bogaty w białko płyn z przestrzeni międzykomórkowej jest odprowadzany przez układ chłonny w zbyt małej ilości w stosunku do ilości, która została wytworzona.
Najbardziej narażone na obrzęki limfatyczne są osoby po zabiegach chirurgicznych przebiegających z usunięciem węzłów chłonnych lub po radioterapii. Pierwsze objawy obrzęku limfatycznego mogą pojawić się już kilka dni po operacji, podczas której nastąpiło usunięcie węzłów chłonnych. Mogą one występować nawet kilka lat po operacji chirurgicznej. W następstwie mogą uszkadzać również skórę, która pod wpływem nagromadzenia płynu ulega rozciągnięciu.
Otyłość. U osób otyłych prawdopodobieństwo obrzęku limfatycznego jest większe niż u osób z prawidłową masą ciała. Znaczenie ma zwłaszcza otyłość występująca przed zabiegiem operacyjnym. W grupie osób z BMI > 30 obrzęk limfatyczny występuje 3 razy częściej.
Obrzęk limfatyczny może nasilać zaburzenia metabolizmu białek w organizmie, które występują w chorobie nowotworowej. Jeśli białek jest za mało, płyny fizjologiczne zaczynają przesączać się przez ściany naczyń krwionośnych i limfatycznych, co daje wrażenie obrzęków.
Zalecenia żywieniowe i ogólne:
- Zadbać o to, aby w skład każdego posiłku wchodziło białko (chude mięso, ryby, jogurty, kefiry, maślanki, jaja, sery twarogowe, tofu).
- Staraj się jeść jak najmniej mięsa, kiełbas, sera żółtego, śmietany i słodyczy – źródło tłuszczów nasyconych.
- Zalecamy picie 2 litrów płynów dziennie, głównie niskosodowej wody. Odpowiednie są również niesłodzone herbatki ziołowe lub owocowe. Gdy w organizmie brakuje wody ten zaczyna się bronić przed odwodnieniem i gromadzi jej zapasy w tkance podskórnej.
- Spożywać warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste ze względu na dużą zawartość w nich potasu.
- Zaleca się wyższą podaż antyoksydantów, które wpływają na zmniejszenie obrzęku, np. bioflawonoidy (obecne w cytrusach).
- Spożywać regularne posiłki (4-5).
- Ograniczyć ilość soli kuchennej w diecie (wykluczyć dosalanie, potrawy typy fast food, konserwy mięsne, rybne, gotowe zupki typu instant), zastępując je ziołami.
- Kontrolować masę ciała, nie dopuszczając do jej znacznej utraty, ale i do nadwagi.
- Unikać alkoholu i tytoniu.
- Przeznaczyć większą ilość na sen i odpoczynek.
- Unikać noszenia obcisłej odzieży.
- Unikać nagłych zmian temperatury, urazów, poparzeń słonecznych.
- Regularnie wykonywać ćwiczenia fizyczne (najlepiej zasięgnąć rady fizjoterapeuty). Trening mięśni utrzymuje odpowiedni poziom przemiany materii i poprawia drenaż chłonki. We wczesnej fazie wystarczy zwykle uniesienie kończyny i delikatne uciskanie, aby usprawnić przepływ chłonki.
- Unikanie długotrwałego stania oraz siedzenia ze spuszczonymi nogami (w przypadku obrzęku kończyn dolnych). Jeśli obrzęk występuje na kończynie górnej, należy również w miarę możliwości utrzymywać ją w pozycji uniesionej, aby ułatwić odpływ chłonki.
- W przypadku podejrzenia obrzęku i w razie objawów zakażenia (wysypka, pęcherze, zaczerwienienie, podniesienie temperatury ciała) najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Bibliografia:
- Żywienie chorych z nowotworami. M. Jaorsz, I. Sajór. IŻŻ, PZWL,2014.
- Kompleksowa fizjoterapia pacjentów z obrzękiem limfatycznym. Medycyna Paliatywna w Praktyce 2010, tom 4, nr 1
- R. Hawro, B. Hawro, I. Uchmanowicz, D. Krzyżanowski, Obrzęk limfatyczny jako następstwa leczenia choroby nowotworowej-aspekty rehabilitacyjno-pielęgnacyjne. Polska Medycyna Rodzinna 2004, 6, Suplement 1: 77-84 (data dostępu 6.03.2018).
- Obrzęk limfatyczny w chorobie nowotworowej. https://onkoopieka.pl/obrzek-limfatyczny-w-chorobie-nowotworowej/
powrót
