email kontakt@studiozycia.pl    location_on Kontakt
Dietetyka kliniczna i Medycyna Żywienia 0

Ksenoestrogeny, czyli szkodliwe i nieproszone związki w naszym organizmie. Jak zmniejszyć ekspozycję na tzw. pseudohormony?

Ksenoestrogeny, czyli szkodliwe i nieproszone związki w naszym organizmie. Jak zmniejszyć ekspozycję na tzw. pseudohormony?

W ostatnich latach obserwujemy gwałtowny wzrost zachorowań na endometriozę, nowotwory piersi, prostaty. Do tego wszystkiego mamy już prawdziwą epidemię niepłodności. Od XX wieku obserwuje się rosnącą liczbę chorób alergicznych, cukrzycy, otyłości, zaburzeń hormonalnych, neurologicznych, seksualnych, przyśpieszony rozwój płciowy dziewczynek, osłabienie odporności poszczepiennej, trądzik wieku dorosłego.  Czy winne temu wszystkiemu mogą być ksenoestrogeny, inaczej pseudohormony? Postanowiłam dokonać przeglądu piśmiennictwa naukowego w bazach medycznych na ten temat.

Ksenoestrogeny to egzogenne związki chemiczne mogące oddziaływać z receptorami estrogenowymi. Związki te ponieważ charakteryzują się podobieństwem do naturalnych estrogenów mogą zakłócać funkcjonowanie układu hormonalnego, a dokładniej  metabolizm naturalnych estrogenów oraz zaburzyć pracę układu immunologicznego. Mogą powodować hiperinsulinemię, mięśniaki macicy, PMS, przerost gruczołów piersiowych u mężczyzn. Osoby zmagające się z niedoczynnością tarczycy i Hashimoto szczególnie powinny zminimalizować ekspozycję na ksenoestrogeny do możliwego minimum. Niestety, ekspozycja na ksenoestrogeny rozpoczyna się już w okresie płodowym. Te pseudohormony są związkami, kumulującymi się w kance tłuszczowej, które stopniowo uwalniają się do organizmu. W przypadku szybkiej utraty tkanki tłuszczowej, związki te dostają się do krwioobiegu, co może negatywnie wpłynąć na nasze zdrowie i samopoczucie.

Od lat 40.ub. wieku szerokie zastosowanie w rolnictwie miał preparat DDT. W latach 70. zakazano jego stosowania ze względu na niepożądane działania, czyli: feminizację zwierząt, zaburzenia rozwojowe piskląt ptasich. Już wtedy poznano „siłę rażenia’’ ksenoestrogenów.

Do źródeł ksenoestrogenów zalicza się m.in. tworzywa sztuczne, pestycydy, spaliny, dym tytoniowy, kosmetyki, filtry UV, obecna żywność, głównie ta mocno przetworzona oraz … rośliny, ale tutaj jako źródło fitoestrogenów. Ścieki komunalne zawierające metabolity przyjmowanych doustnie leków antykoncepcyjnych z uwagi na łatwość przedostania się tych substancji do wód gruntowych i pitnych są dość dużym obecnie zagrożeniem środowiskowym.

W niepłodności małżeńskiej systematycznie wzrasta odsetek czynnika męskiego, przekraczając w niektórych krajach nawet 50%. Analiza opublikowanych doniesień naukowych wskazuje na fakt, że dziś za główne czynniki sprawcze niepłodności męskiej uznaje się zanieczyszczenia środowiskowe i leki. Ksonoestrogeny odpowiadają za  zmniejszenie liczebności gamet męskich, zaburzenia w morfologii plemników oraz uszkodzeń ich DNA.

Oto kilka przykładów związków naśladujących naturalne estrogeny.

Metaloestrogeny.

Mataloestrogeny należa do grupy ksenoestrogenów. Najlepiej zbadanym metalem jest kadm, który znajduje się chociażby  w dymie tytoniowym i stanowi podstawowe źródło kadmu u palaczy. Obecność kadmu w ustroju bardzo sprzyja rozwojowi niedoczynności tarczycy. Kolejnym metalem zaliczanym do metaloestrogenów jest glin, stosowany w antyperspirantach,  aby hamować wydzielanie potu. Niestety, częste stosowanie kosmetyków zawierających sole glinu prowadzi do akumulacji tego metalu w tkankach leżących w okolicy miejsca aplikacji takiego kosmetyku, co też znacznie zwiększać będzie ryzyko nowotworu. Przykładowo, aplikowanie dezodorantu, często na świeżo podrażnioną goleniem skórę ułatwia przenikanie glinu do krwiobiegu, co może prowadzić do stymulacji komórek nowotworowych gruczołu sutkowego.

Ftalany.

Ftalany stanowią dodatek zwiększający elastyczność, trwałość i wytrzymałość materiałów, głównie zawierających PCV. Mogą przechodzić do powietrza i kurzu.

Występują też w wielu kosmetykach przeznaczonych dla dzieci. Wyjątkowo wrażliwe na działanie tych związków okazały się dzieci poniżej 8 miesiąca życia. Małe dzieci są szczególnie narażone na te substancje, chociażby ze względu na skłonność do brania plastikowych zabawek do ust oraz ponieważ dużo czasu spędzają na podłodze, mając większy kontakt z kurzem. Problemem okazuje się ekspozycja na ftalany u kobiet w ciąży. Rozwój narządów płciowych męskich zostaje zaburzony już w łonie matki przez obniżanie poziomu testosteronu co prowadzi do tzw. feminizacji chłopców.

Parabeny.

Parabeny  to kolejna grupa organicznych związków chemicznych stosowanych jako środki konserwujące w kosmetykach, lekach i żywności. Parabeny również posiadają zdolność łączenia się z receptorami estrogenowymi . Naukowcy twierdzą jednak, że ich aktywność w tym zakresie jest bardzo niska. Niektóre badania mówią, iż po wchłonięciu przez skórę naśladują działanie estrogenu i w ten sposób mogą powodować reakcje alergiczne, a także wzrost komórek nowotworowych. Potrzebne są jednak dalsze badania w tym zakresie.

Bisfenol A.

Bisfenol A jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych ksenoestrogenów na świecie. Wykorzystywany jest do produkcji poliwęglanowych tworzyw sztucznych, pojemników na żywność, butelek dla niemowląt, klejów, plomb dentystycznych i wielu innych produktów.  Wyroby, które wyprodukowano z zastosowaniem BPA są przejrzyste, lekkie, wygodne w użyciu oraz odporne na uszkodzenia w transporcie. Związek ten został wykryty w 95% próbek moczu analizowanych u ludzi w USA. BPA może ulec migracji do płynu znajdującego się w opakowaniu, np. mleka dla niemowląt, soku owocowego czy wody. Nawet w niewielkich ilościach BPA posiada zdolność do szkodliwego wpływu na układ hormonalny. Obecnie na polskim rynku pojawia się coraz więcej produktów spod znaku „BPA FREE” – wolnych od bisfenolu A.

Trochę o kremach  UV.

Wśród kosmetyków zawierających ksenoestrogeny można wyróżnić też kremy z filtrami UV. Związki absorbujące promieniowanie ultrafioletowe stanowią od niedawna obiekt badań potencjalnego działania estrogenowego. Filtry UV stosowane są w celu ochrony skóry przed oparzeniami słonecznymi i uszkodzeniem materiału genetycznego,  mogą prowadzić do inicjacji kancerogenezy.

Czy  fitoestrogeny są lekiem na całe zło?

Badania kliniczne wskazują, że fitoestrogeny mogą zapobiegać rozwojowi nowotworów hormonozależnych. Fitoestrogeny to grupa związków chemicznych pochodzenia roślinnego, które wykazują podobieństwo do endogennych estrogenów. Zaliczamy do nich: izoflawony (nasiona soi/ciecierzycy, czerwona koniczyna), lignany (nasiona lnu, słonecznika, zboża), kumestany (kiełki lucerny, koniczyna) oraz stilbeny (resweratol w winogronach, czerwonym winie, jagodach). Izoflawony mogą stanowić alternatywę dla hormonalnej terapii zastępczej u kobiet w wieku około menopauzalnym. Lignany oraz izoflawony prowadzą do obniżenia syntezy estrogenów, a przez to do zahamowania rozwoju nowotworów estrogenozależnych.

Badania Atkinsona i Warda wskazują, że wyższe spożycie izoflawonów (56 mg, 90 mg i więcej) przez sześć miesięcy powodowało zwiększenie mineralizacji kości o 2,4% oraz zwiększenie gęstości kości o 2,2% w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Fitoestrogeny normalizują także poziom cholesterolu, wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego oraz zapobiegają oznakom starzenia się skóry.

Jednakże, jest małe ale! Niestety, nie jest tak pięknie z tymi fitoestrogenami jakby się nam miało wydawać. Również im  przypisuje się działania niepożądane. Konsumpcja fitoestrogenów w codziennej diecie jest bezpieczna, natomiast wysokie dawki mogą stanowić pewne ryzyko dla zdrowia. Okazało się, iż podawanie protein sojowych przez miesiąc w dawce 60g powodowało zakłócenie cyklu menstruacyjnego. A więc, nad fitoestrogenami również należy zachować kontrolę i tym bardziej nie stosować wyizolowanych fitoestrogenów z suplementów, a ich źródło brać z różnorodnych produktów naturalnych. Na pewno wyjdzie nam to na dobre.

A więc podsumowując. Ksenoestrogeny:

  • bardzo łatwo wnikają do wnętrza komórek oraz akumulują się w tkance tłuszczowej.
  • migrują one z opakowań do żywności i napojów, szczególnie po podgrzaniu.
  • ponieważ naśladują one wpływ naturalnych estrogenów w naszym organizmie, mamy obecnie poważny problem z tzw.: estrogenową dominacją.

Niestety, niekontrolowana ekspozycja na ksenoestrogeny staje się poważnym zagrożeniem dla zdrowia i życia człowieka oraz zwierząt. Tak do końca nie jesteśmy w stanie ograniczyć naszej ekspozycji na ksenoestrogeny, ale małymi krokami możemy zminimalizować ich kontakt z naszym organizmem, a tym samym ograniczyć ryzyko rozwoju poważnych chorób. Jak można zminimalizować ich negatywny wpływ? Oto kilka pomysłów:

  • Nie podgrzewaj jedzenia w plastikowym pojemniku w mikrofalówce.
  • Wyrzuć zniszczone patelnie teflonowe.
  • Czytaj skład kosmetyków.
  • Nie kupuj produktów spożywczych w puszkach.
  • Nie pij kawy czy herbaty w plastikowych lub styropianowych opakowaniach.
  • Unikaj  korzystania z pojemników plastikowych oraz folii. Zastęp je
    opakowaniami szklanymi czy ceramicznymi.
  • Postaraj się aby warzywa, owoce, produkty zwierzęce w miarę możliwości pochodziły ze źródeł ekologicznych.
  • Używaj rękawic podczas stosowania wszelkich środków chemicznych.
  • Nie korzystaj ze sztucznych środków czystości; takie środki możesz przygotować sam/-a na bazie octu i wody oczyszczonej oraz naturalnych olejków.
  • Unikaj też agresywnych środków piorących.
  • Na obniżenie poziomu estrogenów dobrze wpływa dieta śródziemnomorska.
  • Nie pal, a nawet unikaj przebywania w towarzystwie osób palących.
  • Spożywaj żywność bogatą w błonnik, który ma zdolność wiązania metali ciężkich i innych „brudnych hormonów” z organizmu.
  • Jedz mniej mięsa, wysokotłuszczowych nabiałów, tłustych ryb (to w tłuszczu kumuluje się najwięcej pseudoestrogenów).
  • Jedz więcej warzyw antyestrogenowych: brukselka, brokuł, kalafior, kapusta (głównie pekińska).
  • Unikaj przetworzonych produktów, zawierających dodatki, sztuczne barwniki i konserwanty.
  • Dzieciom pakuj śniadania w papierowe torby.
  • Regularne odkurzaj pomieszczenia i  zmywaj podłogi.
  • Podczas odchudzania nie doprowadzamy do nagłych i drastycznych spadków masy ciała. Odchudzamy się rozsądnie i na spokojnie.
  • Zadbajcie o progesteron.  Progesteron pilnuje, aby estrogen nie stał się hormonem dominującym. O problemach z progesteronem pisałam już wcześniej: http://studiozycia.pl/articles/migreny-i-ich-gwny-winowajca-co-zaburza-gospodark-hormonaln-u-kobiet-dominacja-estrogenowa-przyczyn-.html

 

Bibliografia:

  • Ksenoestrogeny: substancje zakłócające funkcjonowanie układu hormonalnego, Woźniak Milena, Murias Marek Katedra i Zakład Toksykologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu ;Ginekol Pol. 2008, 79, 785-790
  • Wybrane ksenoestrogeny i ich wpływ na zdrowie człowieka, Folia Medica Lodziensia, 2013, 40/1:79-97, EWA FORMA, AGNIESZKA SZYMCZYK, ANNA KRZEŚLAK ; Katedra Cytobiochemii Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytet Łódzki
  • Kosmetyki jako źródło narażenia na ksenoestrogeny; Małgorzata Kucińska, Marek Murias; Katedra i Zakład Toksykologii Uniwersytet Medyczny w Poznaniu; http://www.wple.net/plek/numery_2013/numer-8-2012/647-651.pdf
  • Bisfenol A – niebezpieczny związek ukryty w tworzywach sztucznych; Probl Hig Epidemiol 2016, 97(3): 213-219; http://www.phie.pl/pdf/phe-2016/phe-2016-3-213.pdf
  • WPŁYW WYBRANYCH KSENOESTROGENÓW NA MĘSKI UKŁAD ROZRODCZY SSAKÓW; POSTĘPY ANDROLOGII ONLINE, 2015, 2 (1, )41-59; http://www.postepyandrologii.pl/pdf/Dobrzynska_Malgorzata_Maria.pdf
  • Atkinson SA, Ward WE. Clinical nutrition: 2. The role of nutrition in the prevention and treatment of adult osteoporosis. Canadian Medical Association Journal 2001; 165(11):1511.
  • Fitoestrogeny – rola prozdrowotna i zawartość w produktach © Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2009, s. 107-112; Edyta Kwiatkowska; http://www.czytelniamedyczna.pl/2641,fitoestrogeny-rola-prozdrowotna-i-zawarto-w-produktach.html
  • Związki endokrynnie czynne – prawdopodobieństwo niepożądanego działania środowiskowego. http://medycynasrodowiskowa.pl/Downloads/File/2015v1/MS_2015-1_01.pdf
  • Estrogenne działanie kadmu i glinu; Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Katedra Biochemii Ogólnej, Uniwersytet Łódzki; Katedra i Zakład Toksykologii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu; http://phie.pl/pdf/phe-2016/phe-2016-1-001.pdf
  • WPłYW KSENOESTROGENóW NA MęSKI UKłAD PłCIOWY; Katarzyna CZUPRYNSKA, Mariola MARCHLEWICZ, Barbara WISZNIEWSKA; Katedra i Zakład Histologii i Embriologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie; http://www.pbkom.eu/sites/default/files/artykulydo2012/34_2_317.pdf
  • Niepłodność męska a zanieczyszczenie środowiska naturalnego człowieka; Kołłątaj Witold, Kołłątaj Barbara, Karwat Dorota Irena, Klatka Maria, Kozyra Katarzyna. Male infertility and human environmental pollution. Journal of Education, Health and Sport. 2017;7(4):127-166. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.376852 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/4324
  • Narażenie środowiskowe i wpływ na zdrowie dzieci chemikaliów zawartych w materiałach plastikowych – wyzwanie także dla pediatrów. Medycyna środowiskowa, 2013 http://www.medycynasrodowiskowa.pl/Downloads/File/2013v1/MS_1-2013_05.pdf
  • ZWIĄZKI ENDOKRYNNIE AKTYWNE I ICH AKTYWNOŚĆ BIOLOGICZNA, KOSMOS, Marzena Matejczyk, Patryk Zalewski http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2011/17.pdf

Strona dla wszystkich zainteresowanych zdrowiem:

  • Dietoterapia kliniczna i pediatryczyna
  • Żywienie specjalistyczne w prewencji i leczeniu chorób
  • Dieta niskohistaminowa / Immunożywienie
  • Dieta w chorobach autoimmunologicznych
  • Przepisy na zdrowe dania o dużej gęstości odżywczej
  • Artykuły poparte badaniami naukowymi
  • Dieta Low FODMAP, śródziemnomorska

Kim jest dietetyk kliniczny?


Posiłki dla pacjentów onkologicznych

Posiłki dla pacjentów onkologicznych

Dietoterapia przy podwyższonym kwasie moczowym i dnie moczanowej

Dietoterapia przy podwyższonym kwasie moczowym i dnie moczanowej

Dieta niskohistaminowa

Dieta niskohistaminowa

Współpraca ze specjalistami z dziedziny medycyny, dietetyki i zdrowego odżywiania

ROZUMIEM Nasza strona używa pliki cookies aby umożliwić wysoki standard obsługi.
Jeżeli nadal chcesz korzystać z serwisu, musisz wyrazić na to zgodę. Możesz również zmienić ustawienia dotyczące cookies.