Już od jakiegoś czasu zamierzałam się z napisaniem dłuższego artykułu o histaminie, jej wpływie na nasz organizm, o samej diecie niskohistaminowej oraz przedstawić wyniki własnego badania, które zostały omówione szczegółowo w mojej pracy dyplomowej. To dla mnie szczególnie ważne, gdyż duża część moich pacjentów zmaga się właśnie z chorobami autoimmunologicznymi, alergiami, nietolerancjami pokarmowymi, zespołem jelita nadwrażliwego i histamina może mieć tutaj ogromne znaczenie. Ale od początku.
Nietolerancja histaminy stanowi wciąż mało poznany typ nadwrażliwości pokarmowej, która może być odpowiedzialna za poważne objawy, często mylnie interpretowane jako alergia pokarmowa. Zgodnie z najnowszymi szacunkami nadwrażliwość na pokarmy typu niealergicznego jest częściej spotykana niż klasyczna postać alergii pokarmowej. Znaczna część pacjentów uważa, że reaguje na spożyty pokarm w sposób alergiczny, tymczasem diagnostyka laboratoryjna niczego nie potwierdza ani nie wykazuje.
Okazuje się, że nietolerancja histaminy może współistnieć z chorobami autoimmunologicznymi. Między innymi, wykazano wpływ układu histaminergicznego na syntezę hormonów tarczycy. Udowodniono również wpływ histaminy na jedną z postaci bielactwa występującego ze świądem. Schorzenia przebiegające ze zwiększonym wydzielaniem histaminy mogą mieć negatywny wpływ na tkankę kostną. Nadmierne wydzielanie histaminy w mastocytozie i w schorzeniach alergicznych może sprzyjać rozwojowi osteoporozy. Podejrzewa się, iż w tej grupie mogą być przypadki ciężkiej astmy, nieżytu nosa opornego na leki, przewlekłych pokrzywek, zespołów jelita nadwrażliwego. Także hiperprolaktynemia czynnościowa może być efektem ośrodkowego działania histaminy w obrębie podwzgórza.
Histamina – krótka charakterystyka.
Histamina to amina biogenna zaliczana do trwałych związków chemicznych. Może być obecna w produktach mrożonych, nie rozkłada się pod wpływem działania podwyższonej temperatury podczas procesów smażenia, czy pieczenia. Metabolity histaminy w 68% do 80 % są wydalane z moczem. Do uwolnienia tej aminy może dochodzić w wyniku reakcji na specyficzny alergen, ale także poprzez stymulację przez różne czynniki nieimmunologiczne, jak np. niedotlenienie, uraz, niska czy podwyższona mocno temperatura, alkohol. Nikotyna także wzmaga aktywność wydzielanej w żołądku histaminy, co też będzie miało negatywny skutek zdrowotny w przyszłości.
Enzym DAO.
Niewielką nadwyżkę histaminy, organizm potrafi sam unieszkodliwić, dzięki odpowiednim enzymom. Jednakże, u niektórych osób natężenie aktywności tych enzymów jest niskie, co może prowadzić do wystąpienie poważnych objawów chorobowych. Enzym diaminooksydaza (DAO), obecny w jelicie cienkim, odpowiada w głównej mierze za metabolizm histaminy. A więc mało DAO, więcej histaminy i prawdopodobnie więcej objawów chorobowych! Duży odsetek stosowanych leków, alkohol, choroby przewodu pokarmowego mogą powodować zahamowanie aktywności DAO, co wpływa na zaburzenie degradacji histaminy. Obniżony poziom DAO występuje także w takich schorzeniach jak: przewlekła niewydolność nerek, marskość wątroby, czy wirusowe zapalenia wątroby.
Do głównych grup objawów wynikających z nadmiaru i nietolerancji histaminy wymienia się:
Część autorów różnych badań na świecie sugeruje możliwość wystąpienia zespołu przewlekłego zmęczenia, bezsenności, depresji, zaburzeń lękowych i napadów paniki.
Ciekawe jest to, iż w przypadku kobiet ciężarnych z niską tolerancją histaminy, ze względu na wysoką produkcję DAO przez łożysko obserwuje się znaczące zmniejszenie dolegliwości.
Zawartość histaminy w żywności.
Dużą zawartością tego związku charakteryzują się produkty długo dojrzewające i fermentujące, a więc: sery, głównie twarde, półtwarde, topione oraz pleśniowe, jogurty, śmietana, kwaśne mleko, produkty kiszone, ocet i jego przetwory (majonez, keczup), a także zbożowe zawierające drożdże, ryby (w tym marynowane i wędzone) i owoce morza. Alkohol, w tym wino czerwone, piwo, szampan, czerwone mięso i wysokoprzetworzone wędliny (salami), słodycze (czekolada, nugat, marcepan), a ponadto produkty długo i niewłaściwie przechowywane są również istotnym źródłem histaminy.
Niestety kuchnia włoska: pizza, sery, czerwone wino, salami, owoce morze: przynajmniej na jakiś czas odpada :)
Pobranie z żywnością dawki histaminy na poziomie 5-10 mg może już wywołać pseudoalergiczną reakcję u ludzi nadwrażliwych. Mimo to dawka 10 mg uważana jest za dopuszczalny limit.
Zawartość histaminy w wybranych produktach żywnościowych – wartości orientacyjne.
Produkt spożywczy |
Histamina - zawartość w mg/kg |
Kapusta kiszona, ogórki |
20,7 – 58,3 |
Soki owocowe i warzywne |
4,6 – 13,7 |
Szpinak |
30,0 – 60,0 |
Bakłażan |
26,0 |
Koncentrat pomidorowy |
0,7 – 21,7 |
Ketchup |
22 |
Orzechy, migdały |
0,7 – 1,4 |
Drożdże |
0,2 – 0,7 |
Produkty sojowe i zbożowe |
0,1 – 1,3 |
Awokado |
0,1 – 2,4 |
Banany |
0,51 – 3,0 |
Kiwi |
0,2 – 18,0 |
Śledź w oleju |
182,1 |
Inne konserwy rybne (np. łosoś w oleju, tuńczyk w kawałkach w sosie własnym, filet z makreli w sosie pomidorowym |
3,6 – 39,3 |
Salami |
1,0 – 654,0 |
Szynka długodojrzewająca |
38,0 – 271,0 |
Ser gouda |
10,0 – 900,0 |
Camembert (pleśniowe) |
0 – 1000,0 |
Parmezan |
10,0 – 581,0 |
Cheddar |
0 – 2100,0 |
Dieta niskohistaminowa.
Rozpoznanie nietolerancji histaminy wiąże się z koniecznością wdrożenia diety eliminacyjnej – a więc zwyczajne niespożywanie produktów zawierających duże ilości histaminy, przynajmniej przez jakiś okres. W trakcie leczenia zaleca się również unikanie sytuacji stresowych, nagłych zmian temperatury, które mogą być odpowiedzialne za wyrzut histaminy.
Warto zapoznać się z tabelą produktów spożywczych dobrze tolerowanych i produkty niewskazanych u osób z objawami pseudoalergii. Chociaż w przypadku takiej diety brany jest zawsze pod uwagę indywidualny próg tolerancji na histaminę, co wiązać się będzie z tym, iż nie każdy produkt będzie niewskazany, czy też całkowicie eliminowany.
Produkty spożywcze dobrze tolerowane |
Produkty spożywcze niewskazane
|
|
|
Wracając do badań.
W przeprowadzonym przeze mnie badaniu z udziałem 30 osób aż 70% stanowiły kobiety. Przyjmuje się, że około 80% osób z nietolerancją histaminy stanowią właśnie kobiety w wieku około 40 lat. Występowanie tej nietolerancji można tłumaczyć zaburzeniami hormonalnymi u kobiet. Okazuje się, iż estrogeny mogą stymulować komórki tuczne do produkcji większej ilości histaminy. Badanie polegało na 4-tygodniowej interwencji dietetycznej wśród ochotników eliminującej produkty zawierające głównie histaminę. Większość osób badanych (70%) miała zamiar kontynuować dietę, a 80% osób zadeklarowała, iż dieta wpłynęła pozytywnie na poprawę stanu zdrowia (zmniejszona ilość objawów, głównie typu: zatkany nos, wodnisty katar, pokrzywka, obrzęk powiek, świąd skóry, biegunki, bóle brzucha, migreny). Co ciekawe, większość osób zadeklarowała w ankiecie, iż łatwo przeżywa stres (77%), co może być dodatkowym czynnikiem wpływającym na uwalnianie histaminy. Większość też uczestników deklarowała, iż często w przeszłości poddawana była antybiotykoterapii, co może dodatkowo wpływać na zaburzenia bariery enzymatycznej i degradację histaminy. Mała liczba osób deklarowała wcześnie codzienne spożycie produktów bogatych w flawonoidy i witaminę C, które mogłyby również wpłynąć na zwiększenie tolerancji histaminy w organizmie.
Podsumowując całość, przekroczenie poziomu indywidualnej tolerancji histaminy prowadzi do rozwoju różnorakich objawów. Dieta ograniczająca histaminę może stanowić proste w użyciu oraz tanie narzędzie terapeutyczne przy objawach pseudoalergicznych. Warto więc wiedzieć więcej, umieć rozpoznawać związek przyczynowo-skutkowy w chorobie, aby radzić sobie lepiej w zapobieganiu wielu objawów i zwiększaniu tolerancji na produkty, które do tej pory w jakimś stopniu nam szkodziły.
Osoba wykazująca słabą tolerancję na histaminę powinna zapoznać się z podstawowymi zasadami przygotowywania posiłków oraz wybierania produktów spożywczych.
Bibliografia:
Poniewierka E.: Dietetyka oparta na dowodach. MedPharm Polska Wrocław 2016, 182.
Buczyłko K.,: Nie tylko alergeny: nietolerancja histaminy (online). Alergia, 2016, 1: 35-38. Protokół dostępu: http://alergia.org.pl/wp-content/uploads/2017/08/Nie-tylko-alergeny-nietolerancja-histaminy.pdf [pobrano 17.09.2018 r.].
Karpińska-Gasztoł E., Gutowska M., Zdunowski P., Zgliczyński W.: Zaczerwienie twarzy – problem interdyscyplinarny. Nietolerancja histaminy w przebiegu niedoboru diaminooksydazy (online).
Cieślik I., Migdał W.: Aminy biogenne w żywności (online). Protokół dostępu: http://www.ptfarm.pl/pub/File/bromatologia_2011/4/br%204-2011%20s.%201087-1096.pdf [pobrano 14.09.2018 r.].
Wiercigroch M., Folwarczna J.:Histamina w regulacji procesów przebudowy kości. Postepy Hig Med Dosw (online), 2013; 67: 887-895 Protokół dostępu: http://www.phmd.pl/api/files/view/29211.pdf [pobrano 7.11.2018 r.].
Shalaby A.R.:Significance of biogenic amines to food safety and human health. Food Research Int., 1996; 29(7): 675-690.
Gawarska H., Sawilska-Rautenstrauch D., Ścieżyńska H., Minorczyk M., Postupolski J.: Występowanie wolnych amin biogennych: histaminy, tyraminy, putrescyny i kadaweryny w owocach i warzywach oraz ich produkty (online). Protokół dostępu:http://www.ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2012/2/BR%202-2012%20s.%20105-110.pdf [pobrano 14.09.2018 r.].
Stadnik J.: Aminy biogenne w wyrobach mięsnych surowo dojrzewających (online). Protokół dostępu: https://www.researchgate.net/profile/Joanna_Stadnik/publication/265337682_Biogenic_amines_in_dry_cured_meat_products/links/54095d9f0cf2718acd3d0879/Biogenic-amines-in-dry-cured-meat-products.pdf [pobrano 14.09.2018 r.].
Buczyłko K.,: Zespół niedoboru diaminooksydazy (online). Alergia, 2017, 2; 27-32. Protokół dostępu: http://alergia.org.pl/wp-content/uploads/2017/08/27-32-Zespol-niedoboru-diaminooksydazy-nowe-aspekty-diagnostyki-i-leczenia.pdf [pobrano 15.09.2018 r.].
Kacik J., Wawrzyniak A., Rakowska M., Kalicki B.: Objawy pseudoalergii a zaburzenia metabolizmu histaminy (online). Protokół dostępu: http://www.pimr.pl/index.php/wydawnictwa/2016-vol-12-no-3/objawy-pseudoalergii-a-zaburzenia-metabolizmu-histaminy?aid=963 [pobrano 15.09.2018 r.].
Maintz L., Novak N.: Histamine and histamine intolerance. Am J Clin Nutr 2017; 85; 1185-1196.
Piwowarek K.Ł., Kruszewski J.: Nietolerancja histaminy. Med. Prakt., 2017; 4: 117-121.
Santos S.: Biogenic amines: their importance in foods. Inter. J. Food Microbiol., 1996; 29: 213-231.
Michalska A., Ukleja-Sokołowska N., Bartuzi Z.: Stres psychiczny a alergia pokarmowa; Alergia Astma Immunologia 2016, 21 (4).
Szymańska J.A., Frydrych B., Bruchajzer E., Nikotyna. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 2007, nr 2(52), s. 121-154.